Kalamar

                                                                                                           

Familyası	Latincesi	İngilizcesi	Mahalli Adı
Loliginidae	Loligo vulgaris	Long-finned squid	Kalamara,Bülbüliye,Kalamerya

 Morfolojik Özellikleri:

 Vücut uzamış, arka tarafı yuvarlaktır. Yüzgeçleri üçgen şeklinde olup, mantonun geriden 2/3'ünü teşkil eder. Başta, ikisi diğerlerinden daha uzun 10 adet kol üzerinde vantuzlar bulunur. rengi kırmızımtırak ve üzeri kahverengimsi koyu renkli noktalı dır. Erkekler 13, dişiler 16 cm manto boyunda cinsel olgunluğa ulaşır. 50-100 adet yumurtalar jelatin kılıflar içinde kumlu ve çamurlu zeminlerdeki sert zeminlere tespit edilir. Bir dişi 50-60 civarında jelatin kılıf bırakır. Erkekler dişilerden daha hızlı büyür. Temmuz başında derin sulardan sahillere göç eden 7-8 cm boyundaki bireyler, aralık ayında 15-16 cm boya ulaşır.

1-GİRİŞ

Loligo vulgaris (Lamarck 1799) Kuzeydoğu Atlantik ve Akdeniz sahillerinde bulunan,en yaygın kalamar türlerinden biridir.L.vulgarisin yaşam döngüsü iki yıllık bir çalışma sonucunda incelendi.(Ekim 1976-Kasım 1978).Bu bilgiler çeşitli balık satışlarından Akdeniz ve Fransız balıkçılıgının ticari bölgelerine dayanılarak toplandı.(Worms,1977,1978,1979).Bu türler hakkında birçok eser vardır ve Bidder(1950),Boletzky(1974),Mangold-Wirz (1963) ve Tinbergen-Verwey(1945)’in eserlerine sık sık bu bilgiler elde edilmek için başvurulmuştur.


Loligo vulgaris,ticari işletilen  kafadan bacaklıların önemli bir türü olmamasına karşın ,bölgesel olarak önem taşır.Atlantik te özel bir balıkçılık yoktur,ancak Tarak ağı ile balık tutanlar çokn çeşitli balık avlarlar.Akdenizde L.vulgaris hedef bir tür olmamasına rağmen genelde  İspanya ve İtalya tarafında avlanır.1980’de neritik kalamar Güneydoğu Atlanik’teki avlanan miktarı yaklaşık olarak 5bin ton kadardır.Bu miktarı özellikle  L.vulgaris ve L.forbesi.Oysaki Akdeniz deki avlanma miktarı 8bin tona ulaşmıştır.Özellikle L.vulgaris bu miktarı oluşturuyordu.Yapılan çalışmalara göre (Worms,1979) Akdenizdeki L.vulgaris stoğu daha fazla avcılığı kaldıramaz ve Japonyadaki Todarodes pacificus türünde uygulandığı gibi özel balıkçılık için hedef olur.Aynı zamanda özellikle İspanya ve İtalya gibi Akdeniz ülkelerinde L.vulgaris sahil halkında uygulanan geleneksel bir dietin özel kısmıdır.Ayrıca bölgesel balık pazarlarında önemli bir rolü vardır.

2 -YUMURTA EVRESİ

L.vulgarisin üreme biyolojisi üzerine çalışan  Mangold-Wirz (1963),bu türün yumurtalarını  60-160 mm uzunluğundaki jelatin kordonlar içinde bıraktığını ,her bir kordonda ortalama 90 yumurta bulunduğunu ve bir dişi bireyin  yine ortalama 60 kordon ürettiğini belirtmiştir.Bu sonuçlara göre bir dişi birey yaklaşık 6000 yumurta bırakmaktadır.Boletzky (1974),yumurtlama sonrası 12-14°C’de ve 40-45gün içinde larvaların serbest hale geldiğini belirtmiştir.Mangold-Wirz (1963a)a göre bu değerler 22°C ‘de 26-27 gün, 17°C’de ise 30 gün olarak belirlenmiştir.Sweeney ve ark.,(1992)’na göre yumurtadan çıkan yavruların yumurta boyları 2.8-3.3 mm olup, ortalama boy 3.1 mm olarak bulunmuştur.

3-GENÇLİK  EVRESİ 

2-3mm manto uzunlugundaki L.vulgaris’in yumurtlamasında dış yağ kesesi ya yoktur ya da çok küçüktür (Boletzky 1979).Yumurtadan yeni çıkan L.vulgaris (planktonik)yetişkinlere göre daha küçük yüzgeçlere,daha küçük kollara ve farklı renge sahiptir.Ama genel görünüş ve davranış bakımından yetişkine benzer.Yetişkinlere göre daha az emicilere sahip olan yavrunun emicileri aynı işi görür.Yumurtlamadan hemen sonra yavru L.vulgaris durmadan yüzer.Özellikle yağ kesesinin içinden beslenebilen yavruların sindirim sistemi,yağın tamamını emiliminden önce bile tamamen çalışır durumdadır.Yırtıcı etoburlar olarak kendilerine göre daha hareketli olan küçük mysidlere saldırabilirler,yakalayıp yiyebilirler.Laboratuvarda yapılan deneylerde besin olarak özellikle küçük kabuklu hayvanlar(crustacea)kullanılıyor.L.vulgarisin daha önceki genç formlarının planktonik formları mevcut değil ve planktonik yaşamının çok az bir süresi bilinmektedir.Ancak bu periyot iki ayı geçer gibi gözükmektedir.(Mangold-Wirz,1963)

4-BÜYÜME

Boletzky’nin laboratuvar deneylerine göre yavru Loligo vulgaris 50 günde 3mm ML’den 7.5mm ML’ye gelir.Hanlon (1979)da  L.opalescens türünde benzer sonuçları elde etti.

   

Büyüme genelde manto uzunluğu frekans eğrisi kullanılarak belirlenir.Tinbergen ve Verwey(1945)’e göre erkeklerin ve dişilerin büyüme oranları yaklaşık olarak 12cm ML uzunluğuna gelene kadar aynıdır.Worms(1979)benzer sonuçları elde etti.

L.vulgaris  hareketli bir avcıdır ve avları özellikle balık,kabuklular ve diğer kafadanbacaklılardır.Avına saldırırken gözlenen hareketlerinin sırası Messenger (1968)tarafından Sepia officinalis türü ile benzer özellikler gösterdiği saptanmıştır.Av kapıldığı zaman;kafasının arkası ısırılarak öldürülür,ardından küçük parçalara ayrılır ve yutulur.Besin,hayvanın yaşına göre değişir.Yavru L.vulgaris,özellikle kabuklularla (copepods,mysids)beslenir.Oysaki yetişkinler özellikle balık ve diğer cephalopodlarla (başlıca Histioteuthis ve Alloteuthis)beslenir.L.vulgaris türü,L.opalescens(Fields,1965),illex illecebrosus(Vovk,1972) ve L.pealei (Williams,1909)gibi kendi türüyle beslenmez.L.vulgaris, avlarının çoğu gibi pelajiktir ve sıklıkla midesinde bulunanlar, kalamar kadar büyük av türleridir.Worms’a göre dişilerin olgunlaşma döneminde beslenmelerinde bir azalma görülmez.Hergün tüketilen yiyecek miktarı vücut ağırlığının %20’si kadardır (Bidder, 1950).L.vulgarisin besin dönüşüm verimi hakkında az bilgi vardır ama decapodlar arasında genelde besin dönüşüm verim bilgisi yüksektir (Boucher-Rodoni, 1973).

            Büyüme oranı, yaşlandıkça iyice azalır ama azalma ölçüsü dişilerde ve erkeklerde aynı değildir.Dişilerin büyüme oranı gonad olgunlaşmaya başladığı zaman yaklaşık olarak 0’dır ve bu dişiler ve erkekler arasındaki maksimum büyüklük farkını açıklayabilir.Sıcaklık da ayrıca önemlidir.Gözlemlere göre örneğin Akdenizde su sıcaklığı 13°C’den aşağı düştüğü zaman, büyüme ayda 5mm’yi geçmez. Oysaki yazın ayda 15mm’den daha fazla olabilir. Sıcaklığın bu etkisi Kuzey Denizi(Tinbergen Verwey,1945) ile Akdenizde(Worms,1979) bulunan L.vulgaris ler hakkındaki farklı sonuçları açıklar.

            Bilgilere göre L.vulgaris havuzlarda hiçbir zaman yetişkin boyutlarına ulaşamadılar.Buda çeşitli faktörlerin nasıl bir etki yaptığı sonucunu vermiyor.

5-OLGUNLAŞMA

Sete Limanı’nda yapılan balıkçılıktan elde eilen L.vulgaris örnekleri gözlemlerde kullanılmıştır.

Erkeklerde bulunan gonad somatik index(GSI) küçüktür.(%1.6-3.8).Oysaki dişilerde %30 ’unu oluşturmaktadır.

Erkek olgunlaşmasına özel önem verilmemiştir çünkü güvenilir olgunlaşma indeksi eksikliği vardır.Birkaç spermatoforu olduğu halde işlevsel küçük erkek L.vulgarisler(100mm ML)bulunmuştur.

         
Durward’ın Illex illecebrosus türü için  belirttiğine göre erkekler Needhams kesesinde yeterli miktarda spermatofor biriktirmeden işlevsel olgunluğa ulaşamazlar.

         
Yumurta bırakma genellikle Mart-Ağustos ayları arasında olur böylece iki durumu ayırabiliriz.Erken yumurtlayan hayvanlar hayatlarının ilk yılında olgunluğa erişirler ve bir dahaki yıl yeniden üretirler.Diğer taraftan geç yumurtlayanlar hemen kötü çevresel koşullarla karşılaşırlar ki buda olgunlaşma işlemini durdurur.(19-20 aylık)

Kuzeydoğu Akdeniz popülasyonunda dişiler Kasım ve Mart ayları arasında olgunlaşır ve yumurtalarını Mart ve Ağustos ayları arasında  180-200mm uzunluğunda bırakırlar.Geç yumurtlayanlar ,150mm’den küçük tür ve önceden olgunlaşmaya başlamıştır.Daha erken gelişenler yumurtalarını 2.yılın yeniden üretme periyodunun sonunda bırakırlar.Ama çoğu sadece  3.yılın yeniden üretme periyodunda  yer alırlar.Bu,iki farklı alt popülasyonuna  birleştirilmiş iki  yeniden üretim döngüsü oluşmasını sağlar.Bu demektir ki dişiler hayatlarında sadece bir kez doğurur.Bu durum doğumdan  sonra birkaç ay yaşasalar bile değişmez.Oysaki  erkekler  birkaç çiftleşme periyodunda  bulunabilir.

Olgunlaşmayı etkileyen faktörler hakkında çok az şey bilinmektedir.Tinbergen ve Verwey (1945),ışık periyodunun önemli bir rolü olmadığını  belirtmişlerdir.Bu durum sıcaklığın geç doğan hayvanların olgunlaşmasının yavaşlamasında önemli bir faktör olması gibidir.

Üretilen yumurtaların sayılarındaki bolluk,Mangold-Wirz (1963)tarafından incelenmiştir.Bir dişi ,herbiri 50-130 yumurta içeren  30-60 yumurta kordonu bırakır.Daha büyük dişiler maximum 7000 yumurta verimliliğine ulaşabilir.Erkeklerde 15cm ,dişilerde 17cm

uzunluğuna  gelmiş olan L.vulgaris nadir bulunur.Eğer olgun erkekler  Needhams keselerinde işlevsel spermatofor taşıyorlarsa ve olgun dişiler oviduktlarında olgun yumurtaya sahipse büyüme;erkeklerde 11 ayda,dişilerde 12-13 ayda olgunlaşmaya dönüşür.

6-YENİDEN ÜREME

            L.vulgaris’te cinsiyet ,yetişkinlerde rahatlıkla ayırt edilebilir.Dişilerin şişmanlığı ,erkeklerin inceliği farkı ortaya koyar.Naef (1923)dişilerde mantonun enden 5kat daha uzun olduğunu söylemiştir.Oysaki erkeklerde bu oran 6 kattır.

            Birkaç özellik yanında boyutta farklılık gösterirler.Erkekler kenarlarında  boylamasına turuncu kromatofor çizgiler taşırlar.(L.forbesi türünde olduğu gibi)Bu renk çizgi her zaman bulunmaz ve genç hayvanlar arasında çok nadirdir.Yeni çiftleşmiş dişiler buccal zarlarında beyazımsı  bir kütle vardır.Bu kütle olgunlaşmamış  dişilerde de olabilir.

            Küçük hayvanlarda (100mm ML’den küçük) dış görünüşten cinsiyet ayırt edilemez.50mm ML ‘ye kadar olan dişilerde cinsiyet  mantoyu açarak bir çift beyaz çizginin olup olmadığına bakılarak tespit edilir.L.vulgaris’in 50mm ML’den küçük olanların cinsiyetleri dokularının mikroskopta incelenmesiyle tespit edilir.

            Tamamen olgunlaştığında bir dişinin oviduktu olgun yumurtalarla doludur.Nidamental oviducal bezler ,yumurtaları

kaplayan ve yumurta kordonlarını oluşturan mukus salgısı yaparlar.Yumurtalar spermatheca’dan gelen spermlerle döllenir,ama yumrta bırakım ve döllenme mekanizmaları hakkında kesin bir bilgi yoktur.

            Yumurtalar jelatin kılıf içinde (50-100 adet) kumlu ve çamurlu zeminlerdeki sert cisimlere tespit edilir. Dişiler bazen yumurta kordonlarını diğer kordonların yanına bırakırlar.Akdeniz de yumurtlama bütün yıl devam eder ama başlıca zamanı ilkbahar ve yaz başıdır.Kuzey denizinde yumurtlama peryodu 5 aydır (Nisan Ağustos arası).En yoğun olduğu zaman mayıstır. Akdenizde, Atlantik te olduğu gibi yumurta bırakımı 20-50 metre derinliğindeki kıyı sularında geniş sürüler halinde olur. Akdeniz deki yumurta bırakım peryodu(10 ay) Kuzeydoğu Atlantik ten (5 ay) daha uzun olduğu dikkate değerdir.Suzuki (1921) Todarodes pacificus için benzer bir durumun Kuzey ve Güney Japonya’da da olduğunu belirtmiştir.Anne-baba davranışları, ahtapotlarda olduğu ve L. opalescens’te açıklandığı gibi L. vulgaris’te görülmemiştir.

7-ÖLÜM ORANI

            Yaşam süresi genelde 2-4 yıl arasıdır.Doğuran dişilerin  ölüm oranı,çiftleşen erkeklerin  ölüm oranıdan daha yüksektir. Bu bakışa göre  dişilerin yaşam süresi 18-24 ay ,erkeklerin ise 3-3.5yıldır.Yaşı direk ölçen bir metod olmadıgı için boyut analizi yaşı bulmada bir anahtardır.

            Balıkçılığın yanı sıra ölüm oranını etkileyen birçok faktör vardır.Yetişkin bir L.vulgaris büyük oranda enerji harcıyan hareketli bir yırtıcıdır ve besin azlıgı ölümüne neden olur.Ayrıca balina,köpek balığı,ton balığı  gibi yırtıcılar L.vulgarisi besin olarak kullanırlar.

            L.vulgarisi etkileyebilecek olan hastalıklar hakkında çok az şey bilinmektedir.Derilerindeki büyük kırılganlık nedeniyle en küçük bir yarada bile loligo çok fazla hayatta kalamaz.

8-EKOLOJİ

            L.vulgaris ne pelajik ne de tamamen bentiktir ama nektobentik türler gibi  yumurtlama dönemi geçirire ve başka başka zamanlarda pelajik davranışlar gösterir(örneğin avlanma)

            Tinbergen ve Verwey (1945)’e göre Hollanda kıyısında  L.vulgaris ilkbaharda kuzeye doğru göç eder.Muhtemelen Dover Boğazı’ndan Belçika,Hollanda,Kuzeybatı Almanya ve Danimarka kıyıları boyunca göç eder ve Kuzeydenizi’ne girer.Bu olay yazın sonlarında olur.Kış aylarında yerleri tam olarak belli değildir ama bazı yazarlar Portekiz sularından kuzey bölgelere göç ettiklerini iddia ederler.

        Yakın geçmişte edinilen balıkçılık bilgileri (FAO,National Statistics,vb)L.vulgarisin ticari avlanması hakkında bilgi vermektedir.Akdenizde kalamar,avlanan kafadanbacaklıların %20-25’ini oluşturur.(yılda 10.000 ton).Bu kalamarlar başlıca L.vulgaris ve az miktarda Todarodes  sagittatus ve Alloteuthis media ‘dan oluşmaktadır.Günümüzde Batı Akdeniz kafadan bacaklılar için hareketli bir avlanma bölgesidir.İtalya yılda 30 bin ton ,İspanya10 bin ton,Fransa ise 2 bin ton avlamaktadır.

9-SON

            Özetle yeni yumurtadan çıkan L.vulgaris yaklaşık olarak bir yetişkin  şeklinde  ve davranışındadır.Yüksek büyüme oranı ,en iyi ihtimalle ( ilkbaharda doğmuşsa ) cinsel olgunluğa 10-13 ay arasında ulaşmasını sağlar.Farklı olgunlaşma işlemlerinden dolayı dişi büyüme oranı erkeklerden daha düşüktür.Olgunlaştıkları zaman erkekler ve dişiler ,sığ sahil sularına çiftleşmek ve yumurta bırakmak için göç ederler.Hayvanların büyük bölümü doğumdan birkaç gün veya hafta sonra,özellikle dişiler ölür.Sağ kalanlar 100 metre veya daha derin bölgelere  iner.Hayatı boyunca L.vulgaris balık,crustacea ve diğer kafadan bacaklılar ile beslenir.Erkekler için Maksimum ML 540mm,dişiler içinse 340mm’dir.(Akdeniz’de) Erkekler için yaşam süresi 2-3.5yıl,dişiler içinse 1.5-2 yıldır.

            Bu veriler kesin değildir çünkü ticari bölgelerden alınan örnekler üzerinde  yapılan gözlemlerle elde edilmiştir.Embriyonik gelişimini ilgilendiren bir çok bilgi mevcuttur ama planktonik devre ile ilgili çok az şey bilinmektedir.

            Loligo vulgaris’in gelişimi hakkında bir çok eksik noktalar bulunmaktadır.Aynı şekilde döllenme ve yumurta bırakma hakkında da yeterli bilgi bulunmamaktadır.

Maksimum uzunluğu	50 cm.
Ortalama uzunluğu	20-30 cm.
Maksimum ağırlığı	gr.
Ortalama ağırlığı	gr.

Üreme zamanları

Ocak	Şubat	Mart	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık
		x	x	x	x	x	x

Avlanma Yöntemleri :Olta, Trol, Iğrıp, Manyat

Oltayla kıyıdan kalamar avı:Bilgi için tıklayınız.